Tóm tắt bài phỏng vấn giả lập giữa ông Đỗ Đức Dũng và Ngài Leonardo da Vinci

Nếu Leonardo da Vinci – thiên tài Phục hưng, người vừa vẽ Mona Lisa, vừa thiết kế công trình thủy lực – được mời bàn luận về quy hoạch thủy lợi trong thế kỷ 21, ông sẽ nghĩ gì? Một cuộc phỏng vấn giả lập giữa Viện trưởng Viện Quy hoạch Thủy lợi Miền Nam, ông Đỗ Đức Dũng, với Ngài Leonardo đã mở ra những viễn kiến chưa từng có: nơi khoa học, nghệ thuật và công nghệ gặp gỡ để tìm lời giải cho thách thức nước trong kỷ nguyên biến đổi khí hậu. Nội dung thể hiện tóm tắt như dưới đây.

1. Nước: Động lực, Nguồn sống và Biểu tượng triết học

Leonardo nhìn nước không chỉ như một tài nguyên. Với ông, “nước là động lực của tự nhiên”.

• Về vật lý, nước là chất dẫn động của toàn bộ chu trình địa chất – khí hậu. Nó bào mòn núi, nuôi dưỡng sông, kiến tạo đồng bằng.

• Về sinh học, nước là tử cung của sự sống, nuôi dưỡng mọi sinh thể.

• Về tinh thần, nước là biểu tượng của sự biến đổi, kiên trì và mềm dẻo. Nó nhắc nhở con người về triết lý sống: đi con đường thấp nhất nhưng nuôi dưỡng tất cả.

Ở đây, da Vinci không miêu tả nước bằng công thức, mà dạy ta cảm được nước như một dòng chảy của sự sống.

2. Phương pháp quan sát toàn diện

Leonardo khuyên: muốn hiểu nước, không chỉ đo đếm bằng công cụ, cũng không chỉ chiêm ngưỡng bằng trực giác – mà phải kết hợp cả hai.

• Khoa học hiện đại mang đến vệ tinh, trí tuệ nhân tạo, big data để nhìn nước ở quy mô toàn cầu, dự báo hạn hán, lũ lụt.

• Nghệ thuật và quan sát trực tiếp giúp ta hiểu “tính cách” dòng chảy, tiếng róc rách, màu phù sa, mùi bùn non.

• Một giọt nước dưới kính hiển vi vừa là bài toán cấu trúc phân tử, vừa là vũ trụ để vẽ nên cái đẹp.

Đó là một hành trình “song song”: vừa đo lường chính xác, vừa cảm nhận như thể viết một bản nhạc bằng hạt nước.

3. Phương pháp luận Phục hưng trong quy hoạch thủy lợi

Theo da Vinci, quy hoạch thủy lợi không được nhìn như công nghiệp vô hồn, mà phải như một tác phẩm nghệ thuật sống động.

• Công trình cần hòa vào cảnh quan tự nhiên, chứ không trở thành vết sẹo cứng nhắc.

• Người dân cần được lắng nghe, từ tập quán sinh hoạt với sông nước, đến ký ức văn hóa với dòng sông quê.

• Kết cấu thủy lợi nên đồng hành với tự nhiên: đê phải thấm, bờ sông là “bờ sống”, kênh được thiết kế có hành lang sinh thái.

• Kiến trúc thủy lợi có thể mang hình hài văn hóa dân tộc – một cây cầu thoát lũ có thể gợi hình hoa sen, không chỉ là bê-tông.

• Và trên hết, giáo dục cộng đồng về “đạo đức nước” – để mỗi công trình không chỉ do kỹ sư chăm sóc, mà được bảo vệ như một phần của đời sống.

4. Ba trụ cột: AI – Công nghệ số – Trực giác con người

Trong mô hình quản lý nước hiện đại, Leonardo hình dung ba yếu tố cùng tồn tại:

1. AI là bộ não mở rộng: phân tích dữ liệu, dự báo, giải mã ngôn ngữ nước.

2. Công nghệ số là cây cọ vẽ: bản đồ 4D, IoT cảm biến, thực tế ảo giúp ta “nhìn” nước theo cách chưa từng có.

3. Con người là trái tim: lắng nghe, ghi chép, cảm nhận dòng chảy như viết nên một trang Codex Leicester mới của thời nay.

Một hệ thống lý tưởng chính là “nước thông minh – con người cảm xúc”: nơi trí tuệ máy móc và trực giác con người bổ trợ, chứ không cạnh tranh.

4. Giải pháp thích ứng trong thế kỷ 21

Với biến đổi khí hậu và nước biển dâng, Leonardo đưa ra những ý tưởng rất… tương lai, nhưng lại gắn với triết lý tự nhiên:

• Bờ kè sống, đê mềm lai giữa sinh thái và kỹ thuật.

• Hệ thống cửa ngăn di động, thành phố bọt biển giữ mưa, vườn mưa làm “lá phổi đô thị”.

• Nhà nổi, nền nổi, để cư dân không sợ lũ mà sống cùng lũ.

• “Digital twin” – mô phỏng kỹ thuật số của cả vùng nước trước khi thi công.

• Chiến lược rút lui có kiểm soát, giao lại đất cho thiên nhiên tại những vùng không thể giữ.

Ông nhấn mạnh: đừng tìm “bức tường cuối cùng chống nước biển dâng”, mà hãy xây dựng kế hoạch thích ứng có tầng bậc theo thời gian – lưu động, linh hoạt, và khiêm nhường trước tự nhiên.

5. Nền móng của một quy hoạch nhân văn

Da Vinci đề xuất ba nền tảng:

• Tầm nhìn dài hạn, để công trình không chỉ tồn tại 5 năm, mà luôn trả lời câu hỏi: nó sẽ phục vụ gì sau 100 năm?

• Địa hình thiên nhiên, như bản nhạc nền của nước – phải nghe trước khi viết nốt nhạc công trình.

• Con người, trái tim của thiết kế – từ sinh kế nông dân đến tín ngưỡng ven sông, mọi quy hoạch phải nuôi dưỡng chứ không triệt tiêu.

6. Lời gửi tới thế hệ kỹ sư thủy lợi hôm nay

Kết thúc phỏng vấn giả lập, Leonardo nhắn nhủ:

• Kỹ sư thủy lợi của thế kỷ 21 phải là “kỹ sư – nghệ sĩ”: chính xác như nhà khoa học, nhạy cảm như nghệ nhân, gần gũi như một người dân quê.

• Nước không chỉ để dẫn đi, mà còn để dẫn dắt lối sống, quan niệm.

• Công trình thủy lợi không chỉ là cống, đập lạnh lẽo, mà phải là biểu tượng của hy vọng – nơi trẻ em nhìn dòng sông và thấy một người bạn, không phải một hiểm họa.

Leonardo da Vinci, người từng vẽ xoáy nước và thiết kế những cánh máy bay đầu tiên, đã khép lại bằng một quan niệm: “Khoa học và nghệ thuật phải cùng đi, để cứu lấy sự sống từ những giọt nước của Trái Đất.”