Tóm tắt bài báo 7: Tidal amplification and salt intrusion in the Mekong Delta driven by anthropogenic sediment starvation

Đỗ Đức Dũng

9/13/20253 min read

a man riding a skateboard down the side of a ramp
a man riding a skateboard down the side of a ramp

Tiêu đề

Tidal amplification and salt intrusion in the Mekong Delta driven by anthropogenic sediment starvation

Tác giả

Sepehr Eslami, Piet Hoekstra, Nam Nguyen Trung, Sameh Ahmed Kantoush, Doan Van Binh, Do Duc Dung, Tran Quang Tho & Maarten van der Vegt

Tóm tắt

  • Bối cảnh: Tài nguyên sông Mekong là nguồn sống của hàng chục triệu người. Tuy nhiên, sự phát triển thủy điện, khai thác cát và các hoạt động nhân sinh khác làm thay đổi chế độ dòng chảy, vận chuyển phù sa và ổn định hình thái sông.

  • Mục tiêu: Xác định nguyên nhân của hiện tượng khuếch đại thủy triều và xâm nhập mặn gia tăng ở Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL).

  • Phát hiện chính:

    1. Biên độ thủy triều ngoài khơi tăng khoảng 1,2–2 mm/năm do mực nước biển dâng, nhưng bên trong ĐBSCL tăng nhanh hơn gấp 10 lần (~2 cm/năm).

    2. Độ mặn trong kênh sông tăng 0,2–0,5 PSU/năm.

    3. Nguyên nhân chính không phải do biến đổi khí hậu, mà là do suy giảm phù sa từ thượng nguồn (đập thủy điện) và khai thác cát quy mô lớn hạ thấp đáy sông 2–3 m.

    4. Xu thế xâm nhập mặn hiện nay vượt xa tác động của mực nước biển dâng, đặt ra nguy cơ ngắn hạn nghiêm trọng hơn.

Cấu trúc nội dung

  1. Giới thiệu

    • ĐBSCL chiếm 50% sản lượng lương thực Việt Nam, nhưng đang chịu tác động kép từ biến đổi khí hậu và hoạt động nhân sinh.

    • Các nghiên cứu trước đây chủ yếu quy mặn xâm nhập cho mực nước biển dâng, trong khi bằng chứng mới cho thấy biến đổi hình thái đáy sông đóng vai trò lớn.

  2. Phương pháp

    • Phân tích số liệu thủy văn (mực nước, lưu lượng, độ mặn) trong 20 năm.

    • Sử dụng mô hình số barotropic và mô hình xâm nhập mặn để mô phỏng tác động của hạ thấp đáy sông.

    • Kết hợp dữ liệu khai thác cát, vận chuyển phù sa, và khảo sát địa hình đáy sông.

  3. Kết quả

    • Độ mặn tăng 50–100% tại nhiều cửa sông trong 20 năm qua, dù lưu lượng nước ngọt không giảm.

    • Biên độ thủy triều tăng mạnh ở sông Tiền và sông Hậu, tương ứng với việc đáy sông bị hạ thấp 2–3 m.

    • Kết hợp mô hình cho thấy khi đáy sông sâu thêm 2 m → mặn vào sâu thêm 5–10 km, nồng độ tăng 1,5–2,5 PSU.

    • Khai thác cát trong năm 2015 ở Việt Nam lên tới 40–50 triệu tấn/năm, gấp 4 lần ước tính trước đây.

  4. Thảo luận

    • Hiện tượng ở ĐBSCL tương tự các cửa sông châu Âu (Ems, Elbe, Schelde) bị biến đổi bởi hoạt động nhân sinh.

    • Các yếu tố nhân sinh (suy giảm phù sa + khai thác cát) đang vượt xa tốc độ tác động của biến đổi khí hậu.

  5. Kết luận

    • Xu thế mặn xâm nhập và thủy triều khuếch đại chủ yếu do thiếu hụt phù sa và hạ thấp đáy sông.

    • Nguy cơ trước mắt đến từ hoạt động nhân sinh, chứ không chỉ từ nước biển dâng trong tương lai.

    • Cần quản lý liên quốc gia và toàn lưu vực để kiểm soát khai thác cát và duy trì dòng phù sa, tránh những hậu quả không thể đảo ngược.