Ghi lại một số cảm xúc khi thăm lại Văn miếu Quốc Tử Giám

GHI CHÉP MỘT SỐ CẢM XÚC KHI THĂM VĂN MIẾU QUỐC TỬ GIÁM

Đỗ Đức Dũng

Ngày 19 tháng 9 năm 2025

Hà Nội – mảnh đất ngàn năm văn hiến – không chỉ có Hoàng thành Thăng Long như một chứng nhân lịch sử, mà còn có Văn Miếu – Quốc Tử Giám, ngôi trường đại học đầu tiên của nước ta. Trải qua gần một thiên niên kỷ, nơi đây không chỉ lưu giữ những giá trị tinh thần cao quý của nền giáo dục Nho học, mà còn là biểu tượng của trí tuệ, hiền tài và truyền thống hiếu học của dân tộc Việt Nam.

Trong nhịp sống hiện đại, việc bảo tồn, duy tu, bảo dưỡng và từng bước khôi phục Văn Miếu – Quốc Tử Giám mang một ý nghĩa đặc biệt: không chỉ giữ lại những bức tường rêu phong, mà còn gìn giữ tinh thần hiếu học, tôn sư trọng đạo, và khát vọng vươn tới tri thức của nhiều thế hệ người Việt.

1. Biểu tượng của truyền thống hiếu học và tôn sư trọng đạo

Văn Miếu – Quốc Tử Giám được xây dựng từ thế kỷ XI, thời vua Lý Thánh Tông, và được mở rộng dưới triều Lý Nhân Tông để trở thành trường đại học đầu tiên.

· Ý nghĩa lịch sử – văn hoá:

Đây là nơi đào tạo nhiều thế hệ trí thức, là nơi ghi danh hiền tài qua các bia tiến sĩ. Việc bảo tồn và khôi phục Văn Miếu không chỉ nhằm gìn giữ một công trình kiến trúc, mà còn là bảo tồn biểu tượng của đạo học và truyền thống “tôn sư trọng đạo”.

· Giữ hồn cốt văn hoá dân tộc:

Trong bối cảnh hiện đại, Văn Miếu nhắc nhở chúng ta về gốc rễ văn hoá, nơi mà tri thức, đạo lý và nhân cách luôn được đề cao.

2. Giá trị khoa học, giáo dục và nghiên cứu

· Nguồn sử liệu quý giá:

Hệ thống bia tiến sĩ, với hơn 80 tấm khắc tên tuổi, quê quán và thành tích của các bậc hiền tài, là một “thư viện bằng đá” vô giá, đã được UNESCO công nhận là Di sản tư liệu thế giới.

· Giá trị giáo dục:

Văn Miếu là “lớp học sống” cho học sinh, sinh viên. Các em đến đây không chỉ để tham quan, mà còn để tìm cảm hứng học tập, khơi dậy tinh thần cầu hiền và ý chí vươn lên trong tri thức.

· Ý nghĩa nghiên cứu:

Đối với giới khoa học, Văn Miếu là kho tư liệu phong phú để nghiên cứu về lịch sử giáo dục, tư tưởng Nho học và nghệ thuật kiến trúc truyền thống.

3. Ý nghĩa kinh tế và phát triển du lịch

· Điểm đến đặc biệt:

Văn Miếu là một trong những di tích được du khách trong và ngoài nước ưu tiên lựa chọn khi đến Hà Nội. Không chỉ vì kiến trúc cổ kính, mà còn vì ý nghĩa văn hoá – giáo dục sâu sắc.

· Thúc đẩy kinh tế – văn hoá:

Bảo tồn và duy tu Văn Miếu giúp tạo nên một điểm nhấn du lịch, đóng góp vào nguồn thu cho thành phố, đồng thời nâng cao hình ảnh Thủ đô – trung tâm văn hoá tri thức của cả nước.

· Kết nối không gian văn hoá Hà Nội:

Văn Miếu nằm trong quần thể di sản cùng Hồ Gươm, Hoàng thành Thăng Long, 36 phố phường… Tất cả tạo thành một bản đồ văn hoá – du lịch đậm đặc, hấp dẫn du khách.

4. Ý nghĩa tinh thần và bản sắc dân tộc

· Nguồn cảm hứng tinh thần:

Văn Miếu là nơi người dân tìm đến để cầu may trong học tập, để ghi nhớ công ơn thầy cô, và để cảm nhận mạch nguồn hiếu học của dân tộc.

· Niềm tự hào dân tộc:

Những tấm bia khắc ghi tên hiền tài là lời nhắc nhở rằng “hiền tài là nguyên khí quốc gia”. Bảo tồn Văn Miếu tức là giữ cho niềm tự hào ấy sống mãi.

· Khôi phục có chọn lọc:

Khôi phục Văn Miếu không có nghĩa là thay thế hoàn toàn, mà là làm rõ hơn những giá trị đã mờ phai theo thời gian – ví dụ như tu bổ bia tiến sĩ, chỉnh trang cảnh quan, phục dựng một số không gian học tập – để di tích vừa chân thực, vừa gần gũi với đời sống hôm nay.

5. Thách thức và trách nhiệm

· Thách thức:

Văn Miếu đứng trước nguy cơ xuống cấp do thời gian, môi trường, áp lực đô thị hóa và lượng khách tham quan ngày càng đông.
Ngoài ra, nếu không quản lý tốt, nguy cơ thương mại hóa quá mức sẽ làm phai nhạt tính trang nghiêm của di tích.

· Trách nhiệm:

Đây là trách nhiệm chung của Nhà nước, các cơ quan văn hoá và từng người dân. Mỗi du khách, mỗi học sinh khi bước chân vào Văn Miếu đều cần giữ thái độ trân trọng, để cùng nhau bảo tồn di sản.

6. Tầm nhìn tương lai

Công tác bảo tồn và khôi phục Văn Miếu – Quốc Tử Giám cần hướng tới:

· Bảo tồn bền vững: áp dụng khoa học hiện đại kết hợp với phương pháp truyền thống.

· Phát huy giá trị: biến Văn Miếu thành trung tâm giáo dục di sản, nơi kết nối quá khứ với hiện tại.

· Lan tỏa tinh thần hiếu học: biến nơi đây thành nguồn cảm hứng cho học sinh, sinh viên cả nước, cũng như bạn bè quốc tế.

7. Kết luận

Văn Miếu – Quốc Tử Giám không chỉ là một công trình kiến trúc cổ, mà còn là biểu tượng của trí tuệ, hiếu học và tôn sư trọng đạo của dân tộc Việt Nam.

Việc bảo tồn, duy tu, bảo dưỡng và khôi phục Văn Miếu chính là cách chúng ta gìn giữ hồn cốt dân tộc, truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ, và khẳng định với thế giới rằng: Việt Nam là đất nước của văn hiến, của tri thức, và của khát vọng vươn lên bằng học vấn.